In een toekomst met steeds minder grootschalige energiecentrales zou netbalancering ook kunnen plaatsvinden met decentraal (duurzaam) elektrisch vermogen.
TenneT heeft na de primaire reserve (FCR) en noodvermogen (mFRRda) markt ook de regelvermogen (aFRR) markt opengesteld voor (onafhankelijke) aggregators en balancing service providers (BSPs) met decentraal (duurzaam) elektrisch vermogen. Met een groot pilot project voor regelvermogen is aangetoond dat ook duurzame energiebronnen en decentrale assets goed in staat zijn aFRR te leveren en daarmee TenneT kunnen ondersteunen om het elektriciteitssysteem te balanceren. Tijdens deze pilot zijn nieuwe datacommunicatie technologieën tussen de marktpartij en TenneT geïmplementeerd, is de rol van de onafhankelijke aggregator en BSPs verder uitgewerkt en is de methodiek voor de verificatie van levering aangepast. Hiermee zijn barrières weggenomen voor de levering van regelvermogen door (nieuwe) Balancing Services Providers (BSPs).
Actievere rol consumenten
De energiemarkt verandert. De energietransitie zorgt voor een grote groei van (decentrale) opwek van duurzame energie. Ook spelen consumenten een steeds actievere rol door als prosumers zelf elektriciteit op te wekken en kunnen steeds meer apparaten in huis op afstand gestuurd worden waardoor ze deel kunnen nemen aan flexibiliteitsmarkten.
TenneT koopt balanceringsreserves in om de netbalans te handhaven en is hiervoor nu nog veelal afhankelijk van grote productie-eenheden. Omdat grootschalige opwek mogelijk in de toekomst niet altijd in voldoende mate beschikbaar is, moet TenneT ook kunnen leunen op kleinschalige decentrale opwek.
TenneT heeft onderzocht hoe het deze ontwikkelingen kan faciliteren. Nieuwe marktpartijen willen de Balanceringsmarkt als Balancing Service Providers (BSPs) bedienen. Samen met de marktpartijen onderzoekt TenneT of deze nieuwe technologieën inderdaad geschikt zijn om balancing services te leveren en welke eisen/processen een barrière tot levering vormen.
aFRR pilot
De afgelopen 3 jaar hebben 7 pilot partijen deelgenomen aan de aFRR markt met decentraal (duurzaam) elektrisch vermogen. Elektrische auto's (Vandebron en Next Kraftwerke/Jedlix), windturbines (Engie en Scholt Energy/Enervalis), Energie coöperaties (Energie Samen/Escozon), WKK's en demand response bij tuinders (Enova) en warmtepompen (Sympower) hebben allemaal laten zien dat ze snel genoeg hun productie/consumptie aan kunnen passen en daarmee Nederland kunnen ondersteunen in haar systeembalans. Door in de echte markt deel te nemen en niet in een pilot omgeving zijn de barrières boven tafel gekomen en hebben TenneT en de pilot partijen in open dialoog mogelijke oplossingen besproken.
Weggenomen barrières
Tijdens de pilot zijn ook oplossingen verkend en geïmplementeerd. Zo heeft TenneT de uitdagingen met de datacommunicatie opgelost door een privaat mobiel netwerk te gebruiken alsook een private blokchain door middel van het Crowd Balancing Platform (Equigy). Ook heeft TenneT een nieuwe verificatiemethodiek onderzocht en geïmplementeerd zodat ook de levering met decentrale assets en duurzame energiebronnen geverifieerd kan worden zonder te hoge data eisen door het toestaan van aggregatiemethodieken. Tenslotte is er een model rondom onbalansaanpassing voor de onafhankelijke BSP rol geïmplementeerd. Vóór de pilot kon een BSP alleen klanten aansturen die een contract hadden bij dezelfde balansverantwoordelijke (in het geval van huishoudens de leverancier). Dan konden bijvoorbeeld alleen klanten meedoen bij die BSP die allemaal bij dezelfde leverancier zaten. Nu is het ook mogelijk om als klant een contract aan te gaan met een onafhankelijke BSP, die niet perse hetzelfde bedrijf is als de leverancier. Hiermee wordt de markt geopend voor nieuwe innovatieve bedrijven.
Overgebleven barrières
Ook zijn er nog een aantal uitdagingen geïdentificeerd waar TenneT de komende tijd gezamenlijk met een aantal marktpartijen mee aan de slag gaat. Een van die uitdagingen is de positie van de BSP en de relatie tot andere relevante marktrollen zoals de leverancier, degene die de factuur stuurt aan de klant en de programmaverantwoordelijke, de balansverantwoordelijke van de klant. Een aanpassing van de consumptie/productie door een BSP heeft impact op de leverancier en de programmaverantwoordelijke omdat er andere energiehoeveelheden gemeten wordt in dat kwartier en er daardoor andere energiehoeveelheden met de klant afgerekend moeten worden. Een andere barrière is de implementatie van een slimme meter allocatie om ook echt flexibiliteit te kunnen ontsluiten. De meeste huishoudens zijn nu nog profielklanten, wat betekent dat de energiemeter maar één keer per jaar wordt uitgelezen en het consumeren op momenten van overschot niet toegerekend kan worden aan de betreffende klant. Om deze reden kan een profielklant niet deelnemen aan de onbalansmarkt of andere vormen van netwerk ondersteuning. De implementatie van collectieve slimme meter allocatie, wat betekent dat iedereen als standaard slimme meter allocatie heeft, waarbij de slimme meter elk kwartier wordt uitgelezen, zal hier een belangrijke rol in spelen. Dan kan extra consumptie op momenten van overschot wel worden toegerekend aan de betreffende klant.
De resultaten van de aFRR pilot zijn beschreven in het aFRR eindrapport en de aangepaste specificaties in het aFRR handboek, beiden te vinden via tennet.eu.
Over balans en regelvermogen
Eén van de wettelijke taken van TenneT is de balanshandhaving van het gehele Nederlandse elektriciteitsnet. De vraag naar en het aanbod van elektriciteit moeten altijd in evenwicht zijn. TenneT realiseert dit door het afroepen van verschillende balansproducten, zoals FCR, aFRR en mFRR. Dit zijn voor de gehele EU gestandaardiseerde productnamen.
FCR wordt gebruikt om frequentieverstoringen in het gehele (internationaal) gekoppelde hoogspanningsnet te stabiliseren, ongeacht de oorzaak en locatie van de verstoringen. Voor het real-time handhaven van de Nederlandse vermogensbalans activeert TenneT vooral regelvermogen (aFRR) en reservevermogen (mFRRsa) die door marktpartijen aan TenneT zijn aangeboden. Dit ter opvang van bijvoorbeeld een uitgevallen centrale of een verkeerde verwachting van de hoeveelheid wind-of zonne-energie binnen Nederland.