Hoewel er de komende jaren een sterke groei van deels weersafhankelijke, duurzame elektriciteitsproductie plaats gaat vinden en er een daling is van flexibel, conventioneel productievermogen, blijft de leveringszekerheid in Nederland op hoog niveau. De goede samenwerking en de sterke koppeling tussen de Nederlandse markt en die van omringende landen zorgt er voor dat ons land gebruik kan maken van import uit omringende landen. Het werkt ook de andere kant op. Nederland kan ons omringende landen ook voorzien van ondersteuning op momenten dat dit nodig is. Interconnectoren en steeds verder geïntegreerde hoogspanningsnetten zijn noodzakelijk voor het kunnen uitwisselen en transporteren van duurzaam geproduceerde elektriciteit tussen landen.
Dit en meer blijkt uit het jaarlijkse Rapport Monitoring Leveringszekerheid dat hoogspanningsnetbeheerder TenneT vandaag publiceert. De Monitoring is, zoals tussen de Europese landen is afgesproken, ook gebaseerd op een regionaal beoordelingsmodel dat is ontwikkeld samen met nationale netbeheerders van die landen. De resultaten van de monitoring leveringszekerheid geven TenneT geen directe aanleiding om de overheid te adviseren om op korte termijn nieuwe maatregelen te treffen om de toekomstige leveringszekerheid in Nederland te waarborgen.
Groei duurzaam en daling conventioneel
De groei van duurzame elektriciteitsproductievermogen zet onverminderd en sterk door in Nederland: van 6 GW in 2017 tot 17 GW in 2024, bijna een verdriedubbeling. Dit is vooral te danken aan zonne- en windenergie. Op de langere termijn, na 2024, neemt zon PV een groot dele van de duurzame elektriciteitsproductie voor zijn rekening, stabiliseert wind op land en groeit ook wind op zee fors.
Het opgestelde thermisch operationele vermogen, voornamelijk bestaande uit gas- en kolencentrales, zal naar verwachting in 2024 op 19 GW liggen, nu is dat nog 23 GW. Door verdere toename van productie uit duurzaam vermogen in de Noordwest-Europese markt, de lagere bedrijfstijden en de lage elektriciteitsprijzen komt het bestaand productievermogen verder onder druk te staan, vooral gascentrales.
Tabel: Ontwikkeling opgesteld vermogen (operationeel en niet-operationeel vermogen)
Producenten kunnen een besluit voor het uit bedrijf nemen van oud vermogen op korte termijn aankondigen. Hiertegenover staat dat het Nederlandse systeem beschikt over een substantiële hoeveelheid relatief modern geconserveerd gasvermogen. Als de situatie voor die eenheden economisch interessant is, kan dit in relatief beperkte tijd gedeconserveerd ('uit de mottenballen') worden gehaald. Dat is ook gebeurd: in de loop van 2017 hebben marktpartijen geconserveerd vermogen ter grootte van circa 1,2 GW terug in operationele status gebracht.
Vraag naar elektriciteit groeit langzaam
Tot 2024 is het de verwachting dat het gebruik (incl. bedrijven en industrie) van elektriciteit licht stijgt van 116 TWh naar circa 117 TWh. Hierin is ook de ontwikkeling van elektrisch vervoer en warmtepompen meegenomen. Op basis van de groeiverwachtingen neemt het aantal elektrisch auto's toe van 115.000 in 2016 tot een half miljoen in 2025. Het aantal warmtepompen neemt in diezelfde periode toe naar ruim 400.000 (180.000). Ten aanzien van de ontwikkelingen van het elektriciteitsverbruik in de sectoren elektrisch vervoer en warmtepompen verwacht TenneT op de middellange termijn een iets gematigder groei dan in de vorige edities van het Rapport Monitoring Leveringszekerheid werd aangegeven. Deze groei wordt gecompenseerd door diverse maatregelen op het gebied van energiebesparingen, waardoor er netto sprake is van een lichte stijging van de totale elektriciteitsvraag.
Sterke verbondenheid elektriciteitsmarkten belangrijk voor leveringszekerheid
Nederland kent op dit moment een totale import-/exportcapaciteit van 5,9 GW. TenneT verwacht die de komende jaren (tot en met 2020) uit te breiden naar 9,1 GW, een plus van 55%. Het gaat onder andere om de volgende projecten van in totaal circa 3,2 GW:
- Doetinchem-Wesel: 1,5 GW (verbinding tussen Nederland en Duitsland over land).
- COBRAcable: 0,7 GW (zeekabel tussen Nederland en Denemarken).
- Uitbreiding capaciteit van de verbinding Meeden en Diele (Duitsland): afhankelijk van de marktomstandigheden en stroompatronen (flows) in Noordwest-Europa, uitbreiding van de capaciteit met 0,3 GW (tot maximaal 0,5 GW).
- Verhoging van de import-/exportcapaciteit tussen Nederland en België: afhankelijk van de marktomstandigheden en stroompatronen (flows) in Noordwest-Europa maximaal 0,7 GW.
Tabel: Beschikbare import/export capaciteit: 1) zonder reducties, 2) met reducties ten gevolge van storingen, revisies en loop flows vanwege productieoverschotten uit windcapaciteit.
Bij berekening van de werkelijk beschikbare transportcapaciteit voor import en export moet rekening worden gehouden met reducties ten gevolge van storingen, onderhoud en revisies. Ook kunnen er beperkingen optreden wegens netveiligheid, zoals bij loop flows vanwege een overschot aan productie door windmolens.
Onderzoek deconserveren (uit de mottenballen) van centrales
In de vorige monitoring heeft TenneT een nader onderzoek aangekondigd naar mogelijke opties voor het deconserveren van conventioneel productievermogen. Daarbij werden vooral de kosten, de technische situatie van de eenheid en de snelheid van deconservering van belang geacht. Een onafhankelijke consultant heeft in opdracht van TenneT het onderzoek uitgevoerd met de medewerking van de individuele producenten. De uitkomsten van de analyse geven inzicht in de positie van het gasgestookt vermogen van meer dan 100 MW met het oog op de kansen om te worden geconserveerd of gedeconserveerd, oftewel opnieuw te worden ingezet. Hierbij worden de te maken kosten in relatie gebracht tot de marktomstandigheden. Deze analyse heeft bijgedragen in de beoordeling van de onzekerheden ten aanzien van vermogen (aanbodzijde) in het kader van de nationale leveringszekerheid en dit is verwerkt in een gevoeligheidsanalyse.
Op de middellange termijn (2024) kunnen in Nederland afhankelijk van het weersbeeld, perioden ontstaan met lagere reserves. Ook heeft het onderzoek naar deconserveren laten zien dat besluitvormingsprocessen over deconserveren complex zijn en de kans op deconserveren afneemt naarmate de eenheden langer geconserveerd zijn. Ook is de marktsituatie zelf volatiel. Daarom zal TenneT naar aanleiding van dit monitoringsrapport een vervolgonderzoek opstarten om te kijken of de huidige marktprikkels voldoende rekening houden met deze complexiteit en volaliteit.
Over het Rapport Monitoring Leveringszekerheid
TenneT voert vanuit haar wettelijke taak "marktfacilitering" jaarlijks een monitoring van de lange termijn leveringszekerheid uit. De monitoring en de daarvoor benodigde gegevensvergaring wordt uitgevoerd op grond van artikel 16, tweede lid, onderdeel f van de E-wet, waarbij de monitoring van de leverings- en voorzieningszekerheid (artikel 4a, eerste lid, van de elektriciteitswet 1998) is gedefinieerd als een TenneT-taak.
Doel van de monitoring is om inzicht te geven de verwachte ontwikkeling van de leveringszekerheid in Nederland op korte en middellange termijn, tot een periode van 7 jaren vooruit. In de EU-Richtlijn 2005/89/EG wordt voorgeschreven dat de zichtperiode is uitgebreid tot 15 jaren vooruit. In de nationale analyse wordt daarom een vooruitzicht op de mogelijke situatie van 2032 weergegeven.
Het Rapport Monitoring Leveringszekerheid is te downloaden. Dit persbericht maakt melding van een groot aantal cijfers en prognoses. De bronnen hiervan (CBS, NEV2016, RVO en het Kwaliteits- en Capaciteitsplan van TenneT) zijn allemaal terug te vinden in het Rapport.
