Elektriciteitsmarkt

De energiesector is volop in ontwikkeling. Het proces van de Europese marktintegratie begon enkele jaren geleden en heeft als doel marktpartijen in staat te stellen om gas en elektriciteit eenvoudig en efficiënt internationaal te verhandelen.

Ontdek de elektriciteitsmarkt

Digitaal dashboard

Het digitale dashboard voor TenneT klanten.

E-Insights

Het is onze visie om een van de meest transparante Transmission System Operators (TSO's) in Europa te zijn en daarmee waarde te creëren voor de samenleving. In Energy Insights gaan we dieper in op bepaalde onderwerpen rondom energie en tonen we data, informatie en waardevolle inzichten.

E-Insights

E-Insights

Feiten & cijfers gerelateerd aan TenneT, ons grid en de ontwikkeling ervan kunnen hier gevonden worden.

Lees meer

De lange-termijnmarkt, de day-aheadmarkt en de intradaymarkt zijn allemaal soorten groothandelsmarkten die verschillen qua tijdsbestek en producten, waar marktdeelnemers hun energie kunnen verkopen en kopen. Parallel daaraan organiseert de TSO een "markt voor balanceringsenergie", waar vooraf gekwalificeerde balanceringscapaciteit wordt ingekocht en wordt vergoed voor de beschikbaarheid ervan. 

Lange-termijnmarkt (forward and futures market)

Op de lange-termijn wordt elektriciteit verhandeld tussen vier jaar en één maand vóór de levering, middels forwards en futures. Forwards en futures zijn financiële producten, die worden verrekend tegen spotmarktprijzen van toekomstige leveringsperiodes. Terwijl futures gestandaardiseerde contracten op elektriciteitsbeurzen zijn, worden forwards bilateraal (over-the-counter) verhandeld en zijn ze niet gestandaardiseerd.

De lange-termijnmarkt is belangrijk voor veel grote producenten, grootverbruikers, leveranciers, Balance Responsible Parties (BRP's) of handelaren die bilateraal elektriciteit verhandelen om de elektriciteitsprijzen voor een bepaalde periode af te dekken. Het afdekken van prijzen geeft deze partijen de financiële zekerheid dat zij een bepaald volume zullen kunnen afnemen of produceren tegen een vooraf overeengekomen prijs. 

Als twee partijen een (land)grensoverschrijdende overeenkomst willen sluiten, moeten zij ook zone-overschrijdende lange-termijn transmissierechten verwerven die op het JAO-platform worden geveild. 

Day-Ahead Markt

Op de day-aheadmarkt kunnen deelnemers op een pan-Europese veiling elektriciteit verkopen en kopen voor de 24 uur van de volgende dag in (uur)blokken. De day-aheadmarkt wordt elke dag om 12.00 uur 's middags vrijgegeven. Op dat tijdstip bepaalt het snijpunt van vraag en aangeboden hoeveelheid de elektriciteitsprijs en het volume voor elk uur. Deze prijs wordt vervolgens betaald of ontvangen door alle marktdeelnemers die succesvol waren op de veiling. Omdat de day-ahead-markt kort voor de levering wordt georganiseerd en één clearingprijs heeft, weerspiegelt deze het best de waarde van elektriciteit tijdens verschillende uren. De clearingprijs van de day-ahead-markt wordt daarom vaak "de elektriciteitsprijs" genoemd. De prijs wordt bepaald per biedzone, die in Europa meestal overeenkomt met de grenzen van een land. 

Intraday markten

Nadat de day-aheadmarkt is gecleard, opent de intradaymarkt. Op de intradaymarkt kunnen deelnemers hun marktpositie aanpassen aan betere prognoses van de vraag of de productie van hernieuwbare energie of aan onverwachte uitval van elektriciteitscentrales. Op de intradaymarkt is het mogelijk om continu stroom te verhandelen in intervallen van een kwartier, een uur of zelfs langer. Zodra een koopbieding overeenstemt met een verkoopbieding, wordt een transactie gesloten. Een transactie moet ten minste 5 minuten voor het moment van levering zijn afgerond. 

De day-ahead- en intradaymarkten samen worden  de spotmarkt genoemd. Er zijn verschillende handelsplatformen voor elektriciteit in Europa, zoals EPEX of NordPool. De day-ahead- en intraday-markt hebben verschillende prijsvormingsprincipes. De day-aheadhandel is onderworpen aan een marktclearingprincipe, waarbij het laatst aanvaarde bod de prijs bepaalt voor alle transacties. De prijzen in de intradayhandel worden bepaald volgens het "pay-as-bid"-principe. Dit betekent dat de handelstransactie is afgerond zodra een verkoopbod door een koper is aanvaard.

In tegenstelling tot de lange-termijnmarkt voor bilaterale handel tussen individuele verbruikers, producenten of derden, zijn de day-ahead- en intraday-markten alleen toegankelijk voor Balance Responsible Parties (BRP's).