Elektriciteitsmarkt

In principe werkt de elektriciteitsmarkt in Nederland zoals elke andere markt: Verkopers kunnen hun elektriciteit aanbieden op een marktplatform en kopers kunnen deze elektriciteit kopen, om te worden geleverd in specifieke tijdsbestekken. Kopers en verkopers op de markt genieten drie fundamentele vrijheden:

• Vrijheid van dispatch: Opwekkers en verbruikers hebben het recht de hoeveelheid elektriciteit te produceren of te verbruiken die zij wensen, binnen de grenzen van hun aansluiting en de contractuele grenzen van hun aansluitingsovereenkomst.
• Vrijheid van transactie: Marktpartijen kunnen elke vorm van contractuele afspraken maken met betrekking tot hun vraag en aanbod.
• Vrijheid van aansluiting: Alle bronnen van productie en consumptie van elektriciteit kunnen op het net worden aangesloten op een niet-discriminerende wijze

Elektriciteit is echter een bijzonder goed vanwege zijn drie fysieke kenmerken:

• Tijd: Aangezien elektriciteit moeilijk kan worden opgeslagen, moeten vraag en aanbod altijd in evenwicht zijn. Daarom heeft elektriciteit op verschillende uren van de dag een verschillende marktwaarde. Op langere termijn zijn de elektriciteitsprijzen ook sterk afhankelijk van de brandstofkosten (b.v. aardgas) en de CO₂-prijzen.
• Locatie: De markt is vrij, maar de transmissiecapaciteit is beperkt. Transmissiesysteembeheerders (in het Engels aangeduid met Transmission System Operators of simpelweg TSO's) zorgen ervoor dat de transmissielijnen binnen veilige grenzen worden geëxploiteerd om cascade-uitval te voorkomen. Daarom heeft elektriciteit een verschillende marktwaarde in verschillende gebieden waar de belastingfrequentie wordt gecontroleerd (bijvoorbeeld Nederland).
• Flexibiliteit: Vraag, opwek en locatie moeten altijd op elkaar worden afgestemd, maar dit wordt moeilijk wanneer we meer variabele en gedecentraliseerde hernieuwbare energiebronnen in het elektriciteitsnetwerk integreren. Daarom kan flexibiliteit in tijd en plaats van grote waarde zijn. Voor meer informatie over flexibiliteit, klik hier (Link naar het hoofdstuk over flexibiliteit).

Deze drie unieke fysieke kenmerken verklaren waarom elektriciteit een zeer bijzonder goed is en de markt ervan zo complex is.

Om deze markt zo efficiënt mogelijk te laten functioneren, stimuleert de Europese Commissie sinds 1996 de totstandkoming van één Europese elektriciteitsmarkt. TenneT en andere TSO's spelen hierbij een sleutelrol, omdat marktintegratie voldoende grensoverschrijdende transportcapaciteit vereist. TenneT neemt samen met haar projectpartners het voortouw bij de totstandkoming van één Europese energiemarkt, onder meer door de invoering van flow-based marktkoppeling te faciliteren. Dit systeem is gebaseerd op nauwe samenwerking tussen de energiebeurzen en TSO's van een groot aantal landen. Het draagt ertoe bij dat de productiefaciliteiten en de beschikbare transportcapaciteit in die landen zo efficiënt mogelijk worden benut.