De elektriciteitsmarkt verandert snel door de energietransitie. Naast de groei van het aantal hernieuwbare energiebronnen zijn er in de toekomst minder conventionele centrales beschikbaar om de benodigde flexibiliteit te leveren. Als Transmission System Operator (TSO) is TenneT verantwoordelijk voor het evenwicht tussen vraag en aanbod van elektriciteit op het net, de zogenoemde balanshandhaving. TenneT zoekt naar nieuwe (decentrale) bronnen die flexibiliteit kunnen bieden, zoals bijvoorbeeld batterijen, wind- en zonne-energie, industriële installaties of warmtekrachtkoppeling. Via leveranciers of een zogenoemde 'aggregator' en blockchaintechnologie wordt de capaciteit van al die bronnen benut en kunnen ook consumenten direct deelnemen aan de energiemarkt en zo bijdragen aan de energietransitie.
Pilots
Vorig jaar is TenneT gestart met twee pilots waarbij TenneT met blockchaintechnologie elektrische auto's en huishoudbatterijen inzet om het hoogspanningsnet in balans te houden en om opstoppingen (congestie) in het hoogspanningsnet te voorkomen. De blockchainimplementatie is ontwikkeld door IBM. In Nederland wordt samengewerkt met duurzame energieleverancier Vandebron en in Duitsland wordt samengewerkt met Sonnen E-services.
Hoe werkt dit
Vandebron levert flexibiliteit aan TenneT voor de handhaving van de balans. Dit doet Vandebron door laadsessies van klanten met een elektrische auto – op verzoek van TenneT – tijdelijk te onderbreken en weer te starten. Vandebron faciliteert deze 'slim laden' dienst voor de Tesla rijders, die hiervoor ook een vergoeding krijgen. Details over hun deelname, zoals bijvoorbeeld de slimme laadsessies, kunnen zij volgen via een app.
In Duitsland zijn decentrale huishoudbatterijen van Sonnen E-services via de blockchain in het TenneT-netwerk geïntegreerd. Sonnen verbindt de huishoudbatterijen digitaal met elkaar. Door deze batterijen vervolgens slim in te zetten draagt Sonnen bij aan het opvangen van transportproblemen in Duitsland. In het noorden van Duitsland staat een grote hoeveelheid windenergie opgesteld terwijl een belangrijk deel van het verbruik in het zuiden plaatsvindt. Een gebrek aan transportcapaciteit tussen beide regio's veroorzaakt congesties in het elektriciteitsnetwerk.
Pilots blockchainprojecten succesvol
In totaal hebben een paar honderd huishoudbatterijen succesvol meegeholpen opstoppingen in het net te helpen voorkomen.
Ook de pilot met Vandebron is een succes te noemen. Fardau van der Galiën, Head of Electric Mobility Vandebron: "Inmiddels doen we met ruim 150 Tesla's elke dag biedingen op de regel- en reservevermogensmarkt van TenneT en worden onze biedingen ook daadwerkelijk geactiveerd door TenneT. Zodoende dragen we nu al real time bij aan de balanshandhaving van het elektriciteitsnet. Op dit moment kan het alleen nog met Tesla's, maar we zijn bezig om het slim laden ook via de laadpaal mogelijk te maken. In dat geval ben je niet meer afhankelijk van het type auto en kunnen we verder opschalen. Zo wordt slim laden voor iedereen met een elektrische auto mogelijk! ".
Nieuwe partijen
Inmiddels heeft TenneT na een uitgebreide tender een contract getekend met IBM als partner voor de blockchaintechnologie. Na de twee succesvolle pilots gaan TenneT en IBM de implementatie opschalen zodat aan veel meer partijen toegang tot de elektriciteitsmarkt verleend kan worden. De marktpartijen die in deze volgende fase betrokken zijn, zijn ENGIE, Escozon & Energie Samen, Scholt Energy & Enervalis en Vandebron. Deze aggregators zullen met verschillende typen assets flexibiliteit (in de vorm van aFRR, oftewel regelvermogen) aan het elektriciteitssysteem leveren. Blockchaintechnologie zal de benodigde data-uitwisseling hiervoor faciliteren.
Scholt Energy CEO Rob van Gennip: “Scholt Energy heeft de laatste jaren veel ervaring opgedaan op het gebied van energieopslag en slimme sturing van vraag en aanbod. Wij willen samen met onze grootzakelijke klanten, die flexibiliteit in hun stroomverbruik hebben, een bijdrage leveren aan de energietransitie en tegelijkertijd een extra verdienmodel creëren voor deze klanten.”
Escozon bestuurder Dominique Doedens: "We zoeken steeds naar nieuwe mogelijkheden om lokale energie-initiatieven met enthousiaste burgers toekomstbestendig en rendabel te maken. Zo ontwikkelt de coöperatie Endona met gridFlex een smartgrid in het dorp Heeten in Salland en is de zoektocht begonnen om verdienmodellen te realiseren. TenneT biedt met de vraag naar aFFR een geweldige kans om burgers met zonneparken en windmolens te betrekken. En dat willen we samen vanuit Escozon en Energie Samen tot stand brengen".
Leo Dijkstra, Blockchain lead IBM Benelux: “De energietransitie is één van de grootste uitdagingen van onze generatie. Het grote nadeel van zon- en windenergie is dat deze minder voorspelbaar is. Wanneer de zon niet schijnt of de wind niet waait komt er minder energie in het elektriciteitsnet en wordt de levering minder voorspelbaar. Behalve nieuwe, schonere energiebronnen en bewuster omgaan met energiegebruik gaat blockchain een belangrijke rol spelen en zal digitale technologie één va de onverwachte drijvers worden van de energietransitie.”
TenneT CEO Manon van Beek: “Als netbeheerder hebben we een nieuwe manier in handen om decentrale bronnen van elektriciteit beter te integreren en tegelijkertijd de stroomvoorziening zeker te stellen. Ook bieden we particulieren een mooie kans om actief aan de energietransitie deel te nemen Zo maken wij samen de energietransitie beter betaalbaar.”
Wat is een aggregator?
Een aggregator zorgt voor een betere afstemming tussen vraag en aanbod van elektriciteit. Vooral met een toename van zon- en windenergie zal (op zomerse dagen) een overaanbod op de elektriciteitsmarkt bestaan. Het probleem van overaanbod of tekort is dat er onbalans op het net ontstaat. De netbeheerders hebben een wettelijke taak de netbalans te borgen. Dat kan onder andere door in dal-momenten aan afnemers te vragen (tijdelijk) hun energieconsumptie uit te stellen of in piek-momenten juist extra elektriciteit van het net af te nemen. De aggregator kan daar op inspelen door namens een groep van huishoudens en bedrijven, hun vraag- of aanbodflexibiliteit te bundelen, aan te sturen en geaggregeerd op een flexibiliteitsmarkt aan te bieden. Als voorbeeld kan worden gedacht aan kassen of koelhuizen die hun energieconsumptie mogelijk enige tijd kunnen uitstellen, zonder dat dit direct grote gevolgen heeft voor de aanwezige temperatuur (die best een paar graden kan zakken/stijgen, zonder dat de productie bederft).